امکان سنجی توانمندسازی محله های اسکان غیررسمی از طریق افزایش سرمایه اجتماعی(مطالعه موردی: محله شیرآباد شهر زاهدان)

مقدمه: یکی از زمینه­های ناپایداری توسعه شهری به ویژه در کشورهای در حال توسعه گونه­ای از سکونت­گاها با مشکلات حاد و در حال گسترش فزاینده­ی موسوم به اسکان غیررسمی، سکونتگاه­های خودرو و فاقد مقررات نام برد که با رشد شهرنشینی شتابان ظاهر شده و به موازات افزایش جمعیت شهری در دنیا دامن­گیر شهرها شده است و مشکلات و نابرابری­های زیادی در ابعاد کالبدی، اقتصادی، اجتماعی و ... در کلان­شهرها به همراه داشته است، لذا نیازمند اتخاذ تدابیر ویژه و راهکارهایی در برنامه­ریزی­های شهری است. راهکارهای ارائه شده در جهت چاره­جویی، از حذف و تخریب تا بهسازی و توانمندسازی این سکونتگاه­ها تنوع داشته است. لذا در گذر زمان و با شکست رویکردهای گذشته در جهت چاره­جویی سکونتگاه­های غیررسمی، در رویکردهای نوین توانمندسازی سکونتگاه­های غیررسمی تأکید زیادی بر تقویت سرمایه اجتماعی و استفاده از این سرمایه جهت بسیج چهار نوع دیگر سرمایه(سرمایه انسانی، سرمایه طبیعی، سرمایه مالی و سرمایه فیزیکی) شده است. بنابراین راهبرد توانمندسازی امروزه در ادبیات ساماندهی اسکان غیررسمی در دنیا جایگاه بالایی دارد.  توانمندسازی، زمینه­سازی برای ارتقای شرایط اجتماع محلی از راه گسترش و بکارگیری ظرفیت موجود است. بخش غیررسمی از توانمندی فراوانی در برنامه­ریزی و ساماندهی سکونتگاه­های غیررسمی برخوردار است و ساماندهی آن می­تواند منافع زیادی را برای بازیگران عرصه شهری، به ویژه کم درآمدان و نیز مدیریت شهری در برداشته باشد. روش: روش پژوهش توصیفی- تحلیلی و شیوه گرد­آوری داده­ها پیمایشی است. داده­های به­دست آمده از طریق پرسشنامه، با استفاده از نرم افزار spss مورد تحلیل قرار گرفته و برای تجزیه و تحلیل اطلاعات حاصله از آزمونپیرسون، t- test تک نمونه­ای و anova استفاده شده است. یافته­ها: یافته­های تحقیق نشان می­دهد که شاخص مشارکت در بعد( زیست محیطی)، شاخص همکاری در بعد(کالبدی، اقتصادی، اجتماعی و زیست محیطی)، شاخص شبکه­های رسمی و غیررسمی در بعد(کالبدی، اجتماعی و زیست محیطی) در شرایط بالاتر از حد متوسط، شاخص مشارکت در بعد(کالبدی و اجتماعی)، شاخص اعتماد در بعد(کالبدی، اقتصادی، اجتماعی و زیست­محیطی) و شاخص شبکه­های رسمی و غیررسمی در بعد(اقتصادی) در حد متوسط و شاخص مشارکت در بعد(اقتصادی) پایین­تر از حد متوسط قرار دارند. همچنین ارتباط معناداری بین تمام شاخص­ها و ابعاد توانمندسازی وجود دارد. بحث: یافته­های پژوهش حاکی از آن است که یک ارتباط دو سویه بین توانمندسازی و سرمایه اجتماعی وجود دارد و هر عاملی که سبب سرمایه اجتماعی شود، توانمندسازی را نیز افزایش می­دهد و بالعکس. بنابراین شرایط محله­ی شیرآباد به عنوان یک نمونه از حاشیه­های شهری ایران امکان استفاده از راهبرد توانمندسازی را از طریق سرمایه اجتماعی فراهم می­نماید.